Wrażliwość to za mało. Profesjonalizacja NGO jako warunek skutecznej pomocy.
Organizacje pozarządowe w Polsce odgrywają kluczową rolę w wielu sferach życia społecznego, uzupełniając luki, które państwo coraz częściej, z różnych powodów nie jest w stanie wypełnić. NGOsy działają m.in. w zakresie zdrowia, edukacji, ochrony praw człowieka czy budowania społeczeństwa obywatelskiego.
Znaczenie NGOsów z roku na rok rośnie, a obecność III sektora w Polsce jest coraz bardziej widoczna. Przykładem jest działalność Jerzego Owsiaka – prezesa Fundacji Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy, któremu premier powierzył zadanie zorganizowania pomocy humanitarnej na terenach dotkniętych powodzią, uzasadniając , że lider WOŚP jest “najwybitniejszym specjalistą od szybkiej, dobrej pomocy dla ludzi”.
Polskie NGOsy w liczbach
Jak podaje GUS na koniec 2022 roku w Polsce było 103,4 tys. organizacji non-profit, zrzeszających 8,3 mln członków. Tworzyły one 153,4 tys. pełnoetatowych miejsc pracy. W związku z wojną w Ukrainie, organizacje objęły pomocą 17,5 mln osób i przekazały wsparcie rzeczowe i finansowe o wartości 1,6 mld zł.Dla porównania w 2020 roku było 95,2 tys. rejestrowych organizacji non-profit. Dysponowały one 150,3 tys. pełnoetatowych miejsc pracy. Organizacje dodatkowymi działaniami w związku z epidemią COVID-19 objęły 5,0 mln osób oraz przekazały wsparcie finansowe i rzeczowe o wartości 850,0 mln zł.2
NGOsy reagują szybciej na potrzeby lokalnych społeczności i elastyczniej dostosowują swoje działania do realiów. Przykładem mogą być inicjatywy wspierające uchodźców lub grupy wykluczone, gdzie państwowe działania bywają ograniczone przez niedostosowane procedury czy brak kompetentnych służb.
Organizacje pozarządowe udzielają wsparcia osobom najbardziej potrzebującym: pomagają dzieciom osamotnionym, osieroconym lub zagrożonych utratą rodziców (np. S.O.S. Wioski Dziecięce, Dom w Łodzi), monitorują przestrzeganie praw obywatelskich wspierając osoby, których prawa są łamane, wpływają na transparentność i sprawiedliwość społeczną (np. Helsińska Fundacja Praw Człowieka), tworzą projekty edukacyjne, umożliwiają rozwój kompetencji społecznych i zawodowych, a także inicjują inicjatywy skierowane do młodzieży i dorosłych, w miejscach, gdzie dostęp do edukacji jest utrudniony (np. Fundacja Edukacyjna Jana Karskiego czy Fundacja Stocznia). Budują wreszcie świadomość społeczną w obszarze zagrożeń ekologicznych oraz prowadzą kampanie na rzecz ochrony przyrody, zrównoważonego rozwoju, praw zwierząt (np. Greenpeace Polska, Stowarzyszenie Otwarte Klatki). Aktywnie działają również w obszarze zdrowia publicznego, promując profilaktykę i edukację zdrowotną (Fundacja Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy czy Fundacja DKMS).
Paradoksy w NGOsach
Wraz ze wzrostem znaczenia organizacji pozarządowych , rośnie także potrzeba ich profesjonalizacji, tym bardziej, że coraz częściej zarządzają one dużymi projektami i dysponują znacznymi środkami finansowymi. Ich wpływ na politykę społeczną i gospodarczą jest znaczący. Aby sprostać tym wyzwaniom, NGOsy muszą działać według najlepszych praktyk – od transparentnego zarządzania funduszami po efektywne planowanie i realizację działań.
Nierzadkie są sytuacje, kiedy z jednej strony organizacja pozarządowa świadczy profesjonalną pomoc innym, ale z drugiej – sama nie radzi sobie z własnymi problemami. Oferuje wsparcie finansowe potrzebującym, ale wewnętrznie boryka się z brakiem odpowiednich zasobów lub kompetencji do sprawnego zarządzania swoimi działaniami. Takie organizacje pomagają innym, lecz same nie wprowadzają w życie zasad, które promują. Wpływa to negatywnie na ich skuteczność, ale też niejednokrotnie wiarygodność.
Profesjonalnie i po ludzku
Profesjonalizacja NGO oznacza lepszą współpracę z urzędami i sektorem prywatnym, co może prowadzić do bardziej zrównoważonego rozwiązywania problemów społecznych. Szkolenia, rozwój kompetencji liderów oraz wprowadzenie nowoczesnych narzędzi zarządzania to kluczowe kroki w procesie “uzdrawiania” III sektora.Pomimo swoich sukcesów, stowarzyszenia i fundacje w Polsce mają nadal przed sobą wiele wyzwań. Borykają się z problemem niestabilnych źródeł finansowania, co utrudnia długoterminowe planowanie działań. Skomplikowane procedury i wymagania formalne są barierą zwłaszcza dla mniejszych organizacji. Niejednokrotnie też NGOsy są obiektem krytyki ze strony władz lub przedstawicieli partii politycznych, zwłaszcza gdy zajmują się tematami związanymi z prawami człowieka czy ochroną środowiska.
Zarządzanie NGO wymaga dziś nie tylko pasji i zaangażowania, ale przede wszystkim profesjonalnego zarządzania: kompetentnych menedżerów, strategicznego myślenia, odpowiedniego planowania i zarządzania wedle najwyższych standartów. Wiele organizacji w Polsce nadal opiera się na modelu pracy wolontaryjnej lub niskopłatnej, co na dłuższą metę okazuje się nieefektywne i prowadzi do wypalenia zawodowego pracowników. Nieudolne zarządzanie zespołem, niskie wynagrodzenia, krótkie formy zatrudnienia czy pozbawianie możliwości rozwoju zawodowego sprawia, że wiele osób opuszcza sektor NGO po kilku latach, szukając lepszych perspektyw w sektorze komercyjnym. Aby temu przeciwdziałać, organizacje muszą zacząć traktować swoich pracowników jako kluczowy zasób, w który należy inwestować.
Ważne jest zrozumienie, że misja organizacji nie może być realizowana kosztem pracowników. Wraz z rozwojem sektora pozarządowego, niezbędne staje się inwestowanie w nowoczesne formy zarządzania w tym: informatyzację, efektywne gospodarowanie zasobami ludzkimi oraz budowanie silnych wspólnot opartych na wartościach i misji organizacji. Dbanie o profesjonalne kadry w organizacjach pozarządowych to kluczowy element ich rozwoju, gdyż pozwala to na skuteczniejsze realizowanie misji, lepszą współpracę z partnerami, a także na zdobywanie większych środków finansowych.
Profesjonalizacja NGO to wyzwanie, ale także szansa na ich rozwój i większy wpływ na społeczeństwo.
1 Konferencja prasowa z dnia 17.09.2024r. Źródło: https://www.salon24.pl/newsroom/1400289,tusk-razem-z-owsiakiem-najwybitniejszy-specjalista-od-szybkiej-dobrej-pomocy-dla-ludzi 2 Źródło: www.stat.gov.pl